Gruźlica jest to poważna choroba zakaźna, która przede wszystkim obejmuje
płuca. Bakterie wywołujące gruźlicę mogą być przekazywane z człowieka na
człowieka poprzez kropelki uwalniane podczas kaszlu czy kataru osoby chorej, do
otoczenia. U wielu osób, które zaraziły się prątkiem gruźlicy, nie
pojawiają się żadne objawy chorobowe. Mimo tego, iż postęp w leczeniu gruźlicy w
ciągu ostatnich lat poszedł znacznie do przodu, nadal choroba uznawana jest za
jedną z najczęściej występujących oraz za częstą przyczynę zgonów. Leczenie
gruźlicy polega na przyjmowaniu kombinacji różnych leków przez kilka miesięcy
lub dłużej. Całkowite wyleczenie jest możliwe, jeśli odbędzie się pełny proces
kuracji. Pomimo, iż ciało człowieka może być siedliskiem bakterii, które są
odpowiedzialne za rozwój gruźlicy, czasami układ odpornościowy zapobiega
pojawianiu się jakichkolwiek widocznych objawów. Z tego względu lekarze dokonali
podziału gruźlicy, na:
• Gruźlicę utajoną. Podczas tego rodzaju choroby, bakterie są obecne w
organizmie jednak nie są aktywne, przez co nie wywołują żadnych objawów, ani
powikłań. Gruźlica utajona nie jest zaraźliwa.
• Gruźlica aktywna. W tym typie gruźlicy, bakterie są jak najbardziej aktywne i
wywołują widoczne objawy. Gruźlica aktywna jest chorobą zakaźną.
Objawy gruźlicy aktywnej to:
• Nagła, niewyjaśniona utrata masy ciała,
• Zmęczenie,
• Gorączka,
• Nocne pocenie się,
• Dreszcze,
• Utrata apetytu.
Gruźlica najczęściej atakuje płuca. Objawy gruźlicy płucnej to:
• Kaszel, który trwa przez ponad trzy tygodnie,
• Krwioplucie,
• Ból w klatce piersiowej, ból podczas oddychania.
Gruźlica może również wpływać na inne części ciała, w tym nerki, kręgosłup lub
mózg. Jeśli choroba obejmuje inne narządy, to objawy, jakie wywołuje, pojawiają
się właśnie w nich. Przykładowo, gruźlica kręgosłupa wywołuje ból pleców, a
gruźlica nerek, może objawić się występowaniem krwi w moczu.
Kiedy należy udać się do lekarza?
Z lekarzem należy się skontaktować, kiedy pojawia się gorączka, nagła utrata
masy ciała, nocne pocenie się i uporczywy kaszel. Tego typu objawy są podobne
dla różnych chorób, nie są charakterystyczne wyłącznie dla gruźlicy, dlatego też
ważna jest wizyta u lekarza, po to, aby poznać dokładną przyczynę pogorszenia
stanu zdrowia. Diagnozę gruźlicy może przeprowadzić lekarz, który specjalizuje
się w chorobach układu oddechowego (pulmonolog) ewentualnie specjalista od
chorób zakaźnych.
Gruźlica spowodowana jest przez bakterie o nazwie prątki gruźlicy (Mycobacterium
tuberculosis). Do zarażenia zwykle dochodzi poprzez bliski kontakt z chorą
osobą, która kaszle, kicha, mówi, pluje, itp., gdyż wydziela podczas tych
czynności niewielkie kropelki, w których znajdują się bakterie. Prątek gruźlicy
raczej nie może być przekazany z matki na dziecko podczas ciąży. Mimo, iż
gruźlica jest chorobą zakaźną, zarazić się nią wcale nie jest tak łatwo.
Bakterie prątka gruźlicy mogą przejść z człowieka na człowieka tylko podczas
bliskiego kontaktu z chorym, który z nami mieszka lub pracuje. Zakażenie od osób
obcych, z którymi kontakt był niewielki, nie jest możliwe.
Jeśli dojdzie do zarażenia bakteriami gruźlicy, organizm człowieka może reagować
na różne sposoby. Można wymienić:
- Sytuację, w której nie dojdzie do rozwoju choroby. Czasami, w momencie, gdy bakterie prątka gruźlicy przedostaną się do organizmu, układ odpornościowy od razu je atakuje i zabija, przez co rozwój gruźlicy jest niemożliwy.
- Sytuację, w której zakażenie gruźlicą nie wywołuje żadnych objawów (gruźlica utajona). Gdy bakterie prątka gruźlicy dostaną się do organizmu człowieka, osiedlają się w płucach i zaczynają się rozmnażać. Po upływie kilku tygodniu układ odpornościowy może spowodować proces podobny do tworzenia się strupów podczas gojenia, mianowicie bakterie, zlepiane są w jedną całość i przymocowywane do ściany płuc, gdzie mogą występować przez lata nie wywołując żadnych objawów. Podczas tego typu gruźlicy nie może dojść do zarażenia innych osób.
- Sytuację, w której pojawia się aktywna gruźlica. Tego typu przypadki
występują, w momencie, gdy układ odpornościowy organizmu nie chroni go
odpowiednio przed napływającymi do niego antygenami. Prątki gruźlicy
wykorzystują ten fakt do podróży w komórkach odpornościowych i przedostają
się do dróg oddechowych, a konkretnie do płuc. Kiedy już bakterie ulokują
się w płucach zaczynają formować duże przestrzenie w płucach, przez które
przepływać może większa ilość powietrza, dzięki czemu mogą one przeżyć.
Następnie bakterie zaczynają rozprzestrzeniać się do innych narządów.
W przypadku gruźlicy aktywnej, często pojawiają się nudności. Jest to zakaźny typ choroby i nieleczony, może doprowadzić do śmierci. Inne objawy, jakie może wywoływać aktywna gruźlica to ból w klatce piersiowej i kaszel z krwawą plwociną. - Sytuację, w której bakterie prątka gruźlicy były nieaktywne przez długi
czas i nagle zaczęły się rozwijać. Po kilkuletniej ukrytej gruźlicy,
nieaktywne bakterie mogą odżyć i rozpocząć swoje działanie wyniszczające
ludzki organizm. Można powiedzieć, że dochodzi do tzw. reaktywacji gruźlicy.
Nie są znane konkretne przyczyny, z jakich ten stan ma miejsce, jednak
przypuszcza się, że odpowiedzialny jest za to układ odpornościowy, który
uległ osłabieniu. Odporność organizmu może zostać osłabiona przez kilka
czynników, np. starzenie się, stosowanie narkotyków, nadużywanie alkoholu,
niedożywienie, chemioterapię, przewlekłe stosowanie antybiotyków
(kortykosteroidy lub inhibitory TNF) oraz HIV / AIDS.
Ten rodzaj reakcji organizmu na bakterie gruźlicy jest bardzo rzadki. Największe ryzyko występuje w okresie około dwóch lat od zakażenia i głównie pojawia się u osób z wirusem HIV.
HIV i gruźlica
Od pewnego momentu zaobserwowano znaczny wzrost zachorowań na gruźlicę, co ma
związek z rozprzestrzenianiem się wirusa HIV. Połączenie wirusa HIV i prątka
gruźlicy bardzo często kończy się śmiercią. Zakażenie, jakie wywołuje HIV
powoduje, iż działanie układu odpornościowego organizmu jest tłumione, co
utrudnia ochronę organizmu przed bakteriami gruźlicy. W efekcie prowadzi to do
tego, że osoby z HIV są bardziej narażone na rozwój gruźlicy, bardzo często
nawet tej ukrytej, niż osoby zdrowe.
Gruźlica odporna na leki
Inną przyczyną faktu, iż gruźlica jest poważną chorobą jest to, że coraz
częściej prątek gruźlicy odporny jest na leki podawane podczas leczenia. W
przypadku, gdy bakterie zdobędą zdolność do obrony przed antybiotykiem,
przekazują ją swojemu potomstwu, przez co dochodzi do rozwoju całkiem odpornych
bakterii, które nawet podczas stosowania kuracji antybiotykowej, nie giną.
Najczęściej bakterie uodparniają się na jeden konkretny lek.
Gruźlica staje się odporna na leki ze względu na to, że nie są one skuteczne,
podawane są w niewystarczających dawkach lub ich stosowanie zostało przerwane.
Istnieją dwa rodzaje odpornej gruźlicy:
1. Gruźlica odporna na różne leki. Najczęściej, ten rodzaj gruźlicy nie może być
wyeliminowany przez dwa antybiotyki- izoniazyd i ryfampicynę. Gruźlica odporna
na te leki może być skutecznie leczona, jednak jest to o wiele dłuższy i
kosztowniejszy proces, który na dodatek może doprowadzić do niepożądanych
skutków ubocznych.
2. Nadmiernie lekoodporna gruźlica. W tym typie gruźlicy, prócz wyżej opisanych
antybiotyków, zwykle zawodzą również inne stosowane leki. Jest to bardzo rzadki
rodzaj gruźlicy, którego leczenie jest bardzo żmudne i ostatecznie może nie
przynieść skutków. Odnotowano nawet przypadki, w których żadne środki nie
pomogły wyleczyć gruźlicy.