AIDS jest przewlekłą chorobą, która stanowi zagrożenie dla życia człowieka.
Wywołuje ją wirus upośledzenia ludzkiej odporności- HIV. Przez uszkodzenie
układu odpornościowego wirusem HIV, zostaje zakłócona zdolność organizmu do
walki z różnymi wirusami, bakteriami, grzybami czy pasożytami, co przyczynia się
do rozwoju AIDS. Wirus HIV sprawia, że organizm człowieka staje się bardziej
podatny na niektóre nowotwory i infekcje, np. zapalenie opon mózgowych, czy
zapalenie płuc. Zakażenie wirusem HIV w zaawansowanej fazie rozwoju określa się
zespołem nabytego niedoboru odporności- AIDS.
Szacuje się, że około 40 milionów ludzi na ziemi jest zarażonych wirusem HIV.
Jest to nadal dość powszechny rodzaj zakażenia, dlatego społeczeństwa powinny
być uświadamiane i edukowane w zakresie HIV, po to, aby podejmować odpowiednie
środki zapobiegawcze i ewentualnie lecznicze.
Objawy HIV i AIDS różnią się w zależności od stopnia rozwoju zakażenia.
Etap wczesny
Jeśli do zarażenia wirusem HIV doszło po raz pierwszy, objawy w ogóle mogą się
nie pojawić, jednak jeśli wystąpią, to zwykle przypominają te, które wywołuje
grypa. Najczęściej pierwsze oznaki mogą się pojawić dwa do czterech tygodni od
zakażenia i obejmują:
• Gorączkę,
• Ból głowy,
• Ból gardła,
• Obrzęk węzłów chłonnych,
• Wysypkę.
Nawet, jeśli objawy się nie pojawią, wirus może rozprzestrzeniać się na inne
osoby. Gdy wirus przedostanie się do organizmu, rozpoczyna się proces
stopniowego osłabiania układu odpornościowego. Wirus mnoży się w węzłach
chłonnych i powoli zaczyna niszczyć limfocyty T, czyli białe krwinki, które
kontrolują cały system immunologiczny.
Środkowy etap
Objawy mogą się nie pojawiać nawet do 9 lat od momentu zakażenia wirusem. Jeżeli
jednak wirus stale się rozmnaża i niszczy komórki odpornościowe, mogą rozwinąć
się różne zakażenia lub przewlekłe, ale łagodne objawy, takie jak:
• Obrzęk węzłów chłonnych (najczęściej jest to pierwszy objaw po nabyciu wirusa
HIV),
• Biegunka,
• Nagła utrata masy ciała,
• Gorączka,
• Kaszel i duszności.
Ostatni etap
W ostatniej fazie rozwoju zakażenia wirusem HIV, która pojawia się najczęściej
po 10 latach od zarażenia, występują poważniejsze objawy (m.in. infekcje) i
zaczyna się już mówić o AIDS.
Na tym etapie zauważalne są następujące objawy:
• Rozwój zakażenia oportunistycznego- zakażenie, które występuje w momencie, gdy
układ odpornościowy jest osłabiony, np. zapalenie płuc wywołane przez grzyba
Pneumocystis carinii.
• Liczba limfocytów T wynosi 200 lub mniej, podczas gdy normalnie jest to
wartość między 800 a 1200.
W trakcie rozwoju AIDS, układ odpornościowy ulega znacznemu uszkodzeniu, przez
co staje się podatny na zakażenia oportunistyczne. Objawy niektórych z tych
zakażeń, to:
• Moczenie się nocne,
• Nadmierne pocenie się w nocy,
• Dreszcze i gorączka powyżej 38°C, która utrzymuje się przez kilka tygodni,
• Suchy kaszel i duszności,
• Przewlekła biegunka,
• Białe plamy lub inne nietypowe zmiany na powierzchni języka,
• Bóle głowy,
• Nagła utrata masy ciała,
• Zaburzenia wzroku.
Najczęściej jednak, w ostatniej fazie rozwoju HIV pojawiają się:
• Przewlekłe biegunki,
• Uporczywe bóle głowy,
• Obrzęk węzłów chłonnych przez dłużej niż 3 miesiące,
• Nocne moczenie się,
• Ciągłe zmęczenie bez przyczyny,
• Gorączka powyżej 38°C przez kilka tygodni,
• Dreszcze.
Jeśli doszło do zarażenia wirusem HIV, pojawia się większa podatność organizmu
na rozwój niektórych komórek nowotworowych, zwłaszcza mięsaków Kaposiego,
chłoniaka i raka szyjki macicy.
Objawy zakażenia wirusem HIV u dzieci
U dzieci, które są nosicielami wirusa HIV, mogą się pojawiać:
• Problemy z przybraniem na masie,
• Problemy w prawidłowym rozwoju,
• Trudności z chodzeniem,
• Opóźnienie rozwoju umysłowego,
• Różne, typowe dla dzieci choroby czy infekcje, np. zapalenie ucha, płuc czy
migdałków.
Kiedy należy udać się do lekarza?
Jeżeli zachodzi podejrzenie, że doszło do zakażenia wirusem HIV, koniecznie
skontaktuj się z lekarzem.
Ważne sprawy, które należy wziąć pod uwagę przy rozpoznania HIV:
• Jeśli podejrzewasz, że zostałeś zarażony wirusem, mimo niepokoju związanego z
wynikiem, koniecznie przeprowadź badania. Dzięki temu, jeśli okaże się, że wirus
jest obecny w organizmie, możesz zapobiec dalszemu postępowi choroby, a także
zmniejszyć ryzyko zarażenia bliskich osób.
Jeśli często współżyjesz z różnymi partnerami bez zabezpieczenia oraz używasz
niesterylnych igieł podczas wprowadzania dożylnie różnych leków, powinieneś
wykonywać regularnie co najmniej jeden test w ciągu roku.
• Jeśli jesteś w ciąży i obawiasz się, że doszło do zarażenia HIV, poddaj się
testowi. Gdy wynik okaże się pozytywny, stosowanie leków antyretrowirusowych
może znacznie zmniejszyć ryzyko zarażenia dziecka.
• Jest wiele miejsc gdzie można przeprowadzić test na obecność HIV- szpitale,
kliniki, poradnie- które jednocześnie zapewniają komfort zarówno przed i po
badaniu i zwykle wykonują je bezpłatnie.
Normalnie, białe krwinki, zwane limfocytami T, wytwarzają przeciwciała i niszczą
wszelkie ciała obce, które przedostają się do organizmu. Te limfocyty są
głównymi celami wirusa HIV, który w momencie wejścia do organizmu wnika w nie,
powodując uszkodzenia. Wirus umieszcza swój materiał genetyczny w tych komórkach
i tym samym zaczyna się rozmnażać. Następnie, komórki zakażone wirusem HIV
odrywają się z miejsca pierwotnego i wchodzą do krwiobiegu szukając innych,
zdrowych komórek, które mogłyby zaatakować. W tym samym czasie, zdrowe komórki,
które znajdują się w pobliżu zakażonych wirusem miejsc, umierają. Proces ten,
powtarza się kilkakrotnie, co powoduje, że w organizmie pozostają praktycznie
same chore komórki, które dodatkowo regularnie się rozmnażają. Do czego to
prowadzi? Powoduje to, że liczba limfocytów T w organizmie znacznie się
zmniejsza, przez co występuje bardzo niski poziom odporności i w efekcie,
ludzkie ciało nie jest w stanie walczyć z napływającymi do niego wirusami,
bakteriami, itp.
Są różne sytuacje, w których ryzyko zarażenia się wirusem HIV jest większe. Jako
najczęściej występujące można wymienić:
• Stosunek płciowy. Zarazić można się w momencie, gdy dojdzie do kontaktu
seksualnego z osobą chorą. Wirus może być przenoszony w nasieniu, krwi oraz
wydzielinie z pochwy, czyli w elementach, które biorą aktywny udział podczas
stosunku płciowego, i przedostawać się do narządów wewnętrznych poprzez
niewielkie otwory w narządach płciowych. Do zarażenia może również dojść jeśli
są używane te same lub nieumyte różnego rodzaju urządzenia do stymulacji
seksualnej czy prezerwatywy.
Jeżeli wcześniej zostały rozpoznane jakieś choroby przenoszone drogą płciową, to
ryzyko zakażenia HIV jest o wiele większe. Bardziej narażone są także kobiety,
które stosują różnego rodzaju środki plemnikobójcze, które powodują podrażnienie
błony śluzowej pochwy i wywołują w niej pęknięcia, co pozwala wirusowi o wiele
łatwiej przedostać się do wewnętrznych narządów organizmu.
• Kontakt z zakażoną krwią. Czasami, do zakażenia wirusem HIV, może dojść
podczas transfuzji krwi, w przypadku, gdy nie zostały w niej wykryte żadne
nieprawidłowe komórki. Najczęściej jednak, badania krwi przeprowadzane przed
transfuzją, pozwalają zapobiec tego typu zakażeniom.
• Kontakt z niesterylnymi igłami. Wirus HIV może być przenoszony bardzo łatwo
poprzez stosowanie zanieczyszczonych skażoną krwią igieł i strzykawek. Używanie
tych samych strzykawek przy podawaniu zarówno narkotyków, jak i leków, zwiększa
ryzyko zarażenia HIV a także innymi chorobami zakaźnymi, np. zapalenie wątroby.
Zawsze przed podaniem dożylnie jakichkolwiek substancji należy wymienić
wcześniej używaną strzykawkę i igłę na nowe.
• Zarażenie dziecka. Dzieci zakażone wirusem HIV stanowią dość duży procent osób
chorych na tę dolegliwość. Najczęściej, przyczyną zarażenia jest wirus, który
przenosi się z organizmu matki do dziecka jeszcze podczas życia płodowego lub
podczas karmienia piersią. Na szczęście, jeśli wirus zostanie rozpoznany u
kobiety w trakcie ciąży, zwykle odpowiednimi środkami farmakologicznymi można
zapobiec jego rozwojowi w organizmie dziecka. Zwykle używane są leki
antyretrowirusowe. W przypadku, gdy leki nie są skuteczne, do porodu dochodzi
poprzez cesarskie cięcie.
• Inne sposoby przekazywania wirusa. Czasami do zakażenia może dojść podczas
przeszczepów narządów i tkanek lub gdy używane urządzenia medyczne nie są
sterylne.
Należy pamiętać, że HIV lub AIDS nie można się zarazić poprzez zwykły kontakt z
chorym. Często bowiem, ludzie uważają, iż każde zbliżenie może być zakaźne.
Czynności takie jak pocałunek, przytulanie, taniec lub zwykły uścisk ręki, nie
powodują zakażenia.
HIV i AIDS może dotknąć każdego niezależnie od rasy, wieku, płci czy orientacji
seksualnej. Są jednak pewne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko zachorowania:
• Seks bez zabezpieczenia z różnymi partnerami. Nieważne czy jesteś hetero- czy
homoseksualistą. U każdej orientacji seksualnej ryzyko zarażenia HIV jest takie
samo jeżeli stosunki płciowe odbywają się bez zabezpieczenia, np. prezerwatywą.
• Seks bez zabezpieczenia z partnerem, który jest zarażony wirusem HIV.
• Choroby przenoszone drogą płciową, takie jak kiła, opryszczka, rzeżączka,
chlamydia lub bakteryjne zapalenie pochwy.
• Niesterylne igły podczas podawania dożylnie leków.
• Transfuzja, nieprzebadanej na obecność wirusa HIV, krwi.
Oprócz tego, ryzykiem dla dzieci są kobiety ciężarne lub karmiące piersią i
zarażone wirusem HIV.
Zakażenie wirusem HIV osłabia układ odpornościowy, przez co organizm jest
bardziej narażony na różne infekcje wywoływane przez bakterie, grzyby, wirusy
oraz pasożyty. Stanowi również zagrożenie pojawienia się niektórych nowotworów.
Obecnie stosowane podczas zarażenia HIV- leki antyretrowirusowe- pozwalają
zapobiec powikłaniom, jakie wywołuje zakażenie.
Zakażenia bakteryjne, jakie wywołuje HIV:
• Bakteryjne zapalenie płuc. Bardzo dużo różnych bakterii może powodować
zapalenie płuc, które rozwija się samoistnie lub jako powikłanie zakażenia dróg
oddechowych, przeziębienia lub grypy.
• Zakażenie wywołane przez kompleks prątków z rodzaju Mycobacterium. Ten rodzaj
bakterii powoduje najczęściej infekcje układu oddechowego, jednak jeśli poziom
zarażenia wirusem HIV jest zaawansowany, a liczba limfocytów jest bardzo mała,
bakterie mogą dotykać większość narządów wewnętrznych ciała, między innymi szpik
kostny, wątrobę i śledzionę. Mikobakterioza może powodować niespecyficzne
objawy, takie jak gorączka, pocenie się nocne, nagłą utratę masy ciała, bóle
brzucha oraz biegunkę.
• Gruźlica. Najczęstszym powikłaniem występującym podczas wirusa HIV w krajach
słabo rozwiniętych jest gruźlica, która bardzo często, u chorych na AIDS,
prowadzi do śmierci. Zakażenie wirusem HIV powoduje, że organizm staje się
bardziej podatny na gruźlicę. Pierwsze oznaki gruźlicy w tym przypadku pojawiają
się w okolicy płuc. W celu rozpoznania, czy doszło do aktywnego zakażenia w
drogach oddechowych, przeprowadzany jest zwykle rentgen klatki piersiowej.
Gruźlica to najpoważniejsze powikłanie zakażenia HIV z tego względu, że jest
wysoce zaraźliwa. Podczas zakażenia wirusem HIV, gruźlica jest zwykle odporna na
wszelkie stosowane leki i antybiotyki.
• Salmonelloza. Jest to zakażenie, które wynika ze spożycia skażonej wody lub
pokarmów. Najczęstsze objawy, jakie wywołuje salmonelloza to ciężka biegunka,
gorączka, dreszcze, bóle brzucha oraz rzadziej, wymioty. Mimo, iż każdy może
zarazić się bakteriami salmonelli, to uznaje się, że bardziej narażeni są chorzy
na HIV / AIDS. Aby zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na salmonellozę
należy często myć ręce oraz zawsze dokładnie dogotowywać jaja i mięso przed
zjedzeniem.
• Angiomatosis bacillaris. Jest to zakażenie wywołane przez bakterie Bartonella
henselae, które początkowo objawia się czerwono – fioletowymi plamami na skórze
i często może przypominać mięsaka Kaposiego. Zwykle, zakażenie to powoduje
choroby w innych narządach wewnętrznych, np. wątrobie i śledzionie.
Infekcje wirusowe wywoływane przez HIV:
• Cytomegalia. Jest to choroba wirusowa, która może być przekazywana wraz z
płynami ustrojowymi, tj. w ślinie, krwi, moczu, nasieniu i mleku z piersi.
Prawidłowo działający system odpornościowy unieszkodliwia te wirusy i nie
pozwala im wywoływać żadnych uszkodzeń. Jeżeli jednak, układ immunologiczny jest
osłabiony (przez wirusa HIV), wirus opryszczki może powodować różne zaburzenia
wzroku, przewodu pokarmowego, płuc lub innych narządów. Zaburzenia wzroku, jakie
powoduje cytomegalia, są związane z zakażeniem lub zapaleniem siatkówki, które
nieleczone, mogą wywołać trwałą ślepotę.
• Wirusowe zapalenie wątroby. Do objawów tej choroby należą: żółtaczka
(zażółcenie skóry i białek oczu), zmęczenie, nudności, bóle brzucha, utrata
apetytu i biegunka. Istnieje kilka typów wirusowego zapalenia wątroby.
Najczęściej występujące to zapalenia typu- A, B i C. Zapalenia B i C mogą
prowadzić do długotrwałych zakażeń, które wywołują zwykle przewlekłe powikłania,
takie jak marskość lub raka wątroby. U chorych z wirusem HIV, zapalenie wątroby
może powstawać jako efekt zatrucia lekami.
• Wirus opryszczki pospolitej. Ten rodzaj wirusa jest najczęściej odpowiedzialny
za powstawanie opryszczki w okolicach narządów płciowych. Zwykle przekazywany
jest podczas niezabezpieczonych stosunków płciowych. Pierwsze objawy, jakie
wywołuje wirus to podrażnienie i ból w okolicy narządów płciowych. Następnie
może się pojawić krwawienie z narządów oraz pękające wrzody na pośladkach,
odbycie i w wewnątrz narządów płciowych. U chorych z wirusem HIV, objawy
opryszczki pospolitej są o wiele poważniejsze niż normalnie. Bardzo często mogą
wystąpić różne powikłania. Wirus opryszczki pospolitej nie stanowi zagrożenia
dla życia pacjenta, jednak może powodować uszkodzenie mózgu i wzroku.
• Wirus brodawczaka ludzkiego- to wirus, który najczęściej przenoszony jest
drogą płciową. Niektóre typy tego wirusa powodują rozwój brodawek, pojawiających
się w widocznych miejscach na ciele, jednak są i takie, które wywołują zmiany na
narządach płciowych. W przypadku chorych z wirusem HIV, wirus brodawczaka
ludzkiego jest bardzo powszechny i często powraca. Zakażenie wirusem brodawczaka
może być bardzo poważne dla kobiet, gdyż wywołuje ryzyko rozwoju raka szyjki
macicy. Jeśli kobieta na dodatek ma wirusa HIV, to jest praktycznie pewne, że
rozwinie się u niej nowotwór, który zwykle jest złośliwy. Kilka lat temu doszło
do wprowadzenia na rynek szczepionki przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego.
Okazuje się, że przynosi ona skuteczne efekty, jednak najlepiej jeśli jest
podawana młodym dziewczynom, które dopiero wchodzą w wiek dojrzewania i nie są
jeszcze aktywne seksualnie. Jeżeli kobieta nie została zaszczepiona a często
uprawia seks bez zabezpieczenia i jest nosicielem wirusa HIV, powinna
przeprowadzać regularne badania szyjki macicy, w celu sprawdzenia czy nie
rozwijają się w niej komórki nowotworowe, wirus brodawczaka ludzkiego lub inne
choroby przenoszone drogą płciową. Ludzie, którzy uprawiają seks analny, powinni
z większym naciskiem kontrolować regularne badania odbytu na obecność wirusa
brodawczaka ludzkiego, który może przyczyniać się do rozwoju raka odbytu zarówno
u mężczyzn i kobiet.
• Postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia. Jest to bardzo poważne
zakażenie mózgu wywołane przez ludzkie wirusy o nazwie Poliomawirusy. Objawy
choroby są bardzo zróżnicowane i mogą obejmować trudności w mówieniu, osłabienie
jednej strony ciała, utratę wzroku w jednym oku oraz drętwienie nóg i rąk z
jednej strony ciała. Postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia występuje
tylko u osób z osłabionym układem odpornościowym, w tym u chorych z wirusem HIV.
Zakażenia grzybicze, jakie wywołuje obecność wirusa HIV w organizmie:
• Kandydoza. Jest to choroba, wywołana przez grzyby z rodziny drożdżaków, która
powoduje zapalenie i zmianę powierzchni błony śluzowej jamy ustnej, języka,
przełyku lub pochwy. U dzieci objawy choroby mogą powodować ból podczas
przeżuwania i połykania pokarmów, szczególnie w jamie ustnej i przełyku.
• Kryptokokowe zapalenie opon mózgowych. Jest to stan zapalny błony i płynu,
które otaczają mózg i rdzeń kręgowy. Kryptokokowe zapalenie opon mózgowych to
zakażenie ośrodkowego układu nerwowego związane z wirusem HIV i wywołane przez
grzyba, który jest obecny w glebie. Można go także znaleźć w odchodach
nietoperzy lub ptaków. Objawy, jakie wywołuje kryptokokowe zapalenie opon
mózgowych to bóle głowy, wysoka gorączka, sztywność karku i wrażliwość na
światło. Kryptokokowe zapalenie opon mózgowych może być skutecznie leczone
lekami przeciwgrzybicznymi, jednak powinno zostać rozpoczęte jak najwcześniej.
Zapalenie opon mózgowych jest bardzo poważną chorobą, która może wywoływać różne
powikłania i nieleczona prowadzi do fatalnych skutków. Zapalenie charakteryzuje
się tym, że wyleczone, po jakimś czasie powraca, dlatego ważne jest długotrwałe
leczenie.
Zakażenia pasożytnicze rozwijające się wraz z wirusem HIV:
• Zapalenie płuc wywołane przez pasożyta Pneumocystis carinii. Obecnie, leki
antyretrowirusowe pomagają całkowicie likwidować objawy tej choroby, jednak
nadal jest to jedno z najczęściej występujących schorzeń związanych z wirusem
HIV. Najczęściej występujące objawy choroby to kaszel, trudności w oddychaniu i
gorączka.
• Toksoplazmoza. Jest to śmiertelna infekcja wywoływana przez pasożyty
Toxoplasma gondii, które rozprzestrzeniane są najczęściej przez koty. Pasożyty
wydostają się do środowiska wraz z odchodami kotów i wtedy mogą zarażać inne
zwierzęta a także ludzi.
Ludzie mogą nabyć toksoplazmozę podczas sprzątania odchodów kocich i dotykania
bezpośrednio po tej czynności ust oraz jedzenia niedogotowanego mięsa w
szczególności baraniny, wieprzowiny i dziczyzny. Podczas zakażenia, pasożyty,
mogą rozprzestrzeniać się na każdy narząd w organizmie, a głównie na oczy, serce
i płuca. U wielu osób chorych na AIDS toksoplazmoza wywołuje zapalenie mózgu.
Objawy toksoplazmozy to dezorientacja, drgawki, trudności z chodzeniem i
mówieniem.
• Kryptosporidioza. Jest to zakażenie wywoływane przez pasożyty jelitowe
powszechnie spotykane u zwierząt. Ludzie mogą zarazić się pasożytami spożywając
skażoną żywność lub wodę. Pasożyt rozwija się w jelitach i drogach żółciowych,
co prowadzi, głównie u chorych na AIDS, do ciężkiej, przewlekłej biegunki.
Nowotwory związane z wirusem HIV:
• Mięsak Kaposiego. Jest to guz, który powstaje w ścianach naczyń krwionośnych.
Najczęściej nowotwór ten, występuje u chorych z wirusem HIV. Mięsaki Kaposiego
objawiają się zwykle, jako czerwone, fioletowe lub różowe zmiany na skórze i
ustach. Nowotwór może także wpływać na narządy wewnętrzne i najczęściej pojawia
się w przewodzie pokarmowym oraz płucach. Istnieje wiele różnych kombinacji
lekowych, które stosuje się w leczeniu mięsaków Kaposiego. Skuteczność wykazało
również stosowanie leków antyretrowirusowych.
• Chłoniak Hodgkina. Ten rodzaj nowotworu rozwija się w limfocytach. Limfocyty,
czyli białe krwinki znajdują się w węzłach chłonnych, szpiku kostnym,
śledzionie, przewodzie pokarmowym i skórze. Chłoniaki mogą rozpocząć się w
różnych częściach ciała, jednak najczęściej ich rozwój obserwuje się w węzłach
chłonnych. Najczęściej pierwszym objawem pojawienia się chłoniaka jest
bezbolesny obrzęk węzłów chłonnych szyi, pach lub pachwiny.
Inne powikłania wirusa HIV:
• Zespół wyniszczenia. Jest to choroba, która ma wpływ na dużą liczbę osób
chorych na AIDS. Objawia się ona znaczną utratą masy ciała, biegunką,
osłabieniem i gorączką.
Obecnie stosowane leczenie przeciwko tej chorobie, może przynieść widoczną
poprawę zdrowia.
• Powikłania neurologiczne. Mimo, iż AIDS raczej nie dotyczy komórek nerwowych
może wywoływać różne zaburzenia neurologiczne, np. utratę pamięci, wahania
nastrojów, depresję, niepokój, problemy z chodzeniem. Najczęściej występującym
powikłaniem neurologicznym jest otępienie, które prowadzi do licznych zaburzeń
psychicznych. Najlepiej tego typu problemy leczy się lekami antyretrowirusowymi.